In heel Nederland werken mbo-, hbo- en wo-instellingen aan onderwijs waarin iedere student kan meedoen. Niet omdat het moet, maar omdat het beter werkt voor iedereen. Het VN-verdrag Handicap is daarbij een belangrijk kompas: het vraagt van onderwijsinstellingen om fysieke, digitale én sociale drempels weg te nemen.

In dit hoofdstuk vind je inspirerende praktijkvoorbeelden die laten zien hoe toegankelijkheid en inclusie in het onderwijs stap voor stap vorm krijgen. Niet alleen successen komen aan bod, maar ook de belemmeringen die professionals onderweg tegenkomen. Docenten, begeleiders en teams delen hoe zij met kleine aanpassingen in de klas én met structurele verbeteringen binnen de organisatie het verschil maken. Wat al deze voorbeelden gemeen hebben? Ze tonen dat echte verandering begint met doen.

In deze podcastaflevering nemen drie bijzondere perspectieven je mee in de wereld van inclusief onderwijs. Een aflevering vol energie, herkenning en praktische inzichten voor iedereen die werk wil maken van toegankelijk en inclusief onderwijs.

Gyzlene Kramer-Zeroual, programmadirecteur Strategie & Gelijke Kansen bij het Albeda College, vertelt hoe projecten als Albeda NEXT en de Talenthub studenten helpen om hun talenten écht te laten bloeien. Tom de Beer van het ECIO laat zien hoe digitalisering juist een krachtig middel kan zijn om gelijke kansen te creëren — mits we onderwijs en technologie toegankelijk ontwerpen. En oud-mbo-studenten Nikita Kuijpers en Max Koopman delen openhartig hun ervaringen: over ruimte krijgen, jezelf uitspreken en het belang van gehoord worden.

Lees hier het volledige interview >

De droom van ROC Rivor is een onderwijsinstelling waarin toegankelijkheid geen aparte voorziening meer is, maar een vanzelfsprekend onderdeel van de cultuur. Van den Eijnde legt uit: “We willen een plek creëren waar studenten geen moeite hoeven te doen om informatie te vinden en waar ondersteuning gelijkwaardig en laagdrempelig is.”

ROC Rivor moedigt onderwijsinstellingen aan om kleine maar impactvolle stappen te zetten, zoals het toevoegen van alt-teksten en ondertiteling, en het verbeteren van de vindbaarheid van ondersteuningsinformatie. Hayes sluit af met een oproep: “Iedereen kan bijdragen aan inclusie door knelpunten te melden en ervaringen te delen.”

ROC Rivor werkt nauw samen met studenten en collega’s uit onderwijsteams en examencommissies. Dijkhuis merkt op: “De ervaringen van studenten helpen ons drempels zichtbaar te maken en processen te verbeteren.” Ze wijst ook op de waarde van Universal Design for Learning (UDL) als hulpmiddel om processen inclusiever te maken: “Het helpt ons om niet in uitzonderingen te denken, maar in ontwerpprincipes voor álle studenten.”

De implementatie van het VN-verdrag biedt zowel kansen als uitdagingen. Els van den Eijnde legt uit: “Een belangrijke kans is het verder versterken van aangepast examineren. Dit is al succesvol op de agenda en samenwerking met de examencommissie is goed verlopen.” Een belangrijke stap was het loskoppelen van centrale examens en instellingsexamens, wat de drempel voor studenten verlaagt en het proces eerlijker maakt.

Toch blijven er uitdagingen, zoals het harmoniseren van beleid en voorzieningen bij de fusie met KW1C en het verbeteren van digitale toegankelijkheid. Dijkhuis benadrukt: “Informatie over ondersteuning is niet altijd goed vindbaar, en we moeten stappen zetten in visuele en auditieve alternatieven.”

Bij ROC Rivor staat het VN-verdrag Handicap centraal als leidraad voor gelijke kansen in het onderwijs en de arbeidsmarkt. Richard Hayes, Nicolette Dijkhuis en Els van den Eijnde benadrukken dat iedereen moet kunnen deelnemen, ongeacht hun ondersteuningsbehoefte. Volgens Hayes: “Het VN-verdrag staat voor de overtuiging dat ieder talent moet kunnen deelnemen. Dit is de basis van ons beleid.”

Begin met één concrete verbetering en vraag studenten wat zij nodig hebben. Houd het klein, houd het praktisch. De momenten waarop studenten aangeven dat ze zich gezien en gehoord voelen, zijn voor mij de grootste motivatie."

Het afgelopen jaar was ik door mijn nieuwe functie minder intensief bij de werkgroep betrokken, maar de momenten waarop ik er wel bij was, heb ik als inspirerend en leerzaam ervaren. De gedeelde motivatie binnen de groep ‘gelijke kansen voor iedere student’ is voelbaar en werkt aanstekelijk. Mijn droom is een school waar toegankelijkheid vanzelfsprekend is, zowel fysiek als digitaal.

Een mooi voorbeeld dat veel impact had, was het verbeteren van de digitale toegankelijkheid van leermaterialen. Het zijn soms simpele aanpassingen, maar ze maken voor studenten echt een groot verschil. Ik heb daarbij geleerd dat samenwerken met studenten het meeste oplevert: hun ervaringen en ideeën maken verbeteringen concreet en direct bruikbaar. Tools en checklists helpen vervolgens om die principes meteen toe te passen.

"Professioneel biedt het mij richting en houvast; persoonlijk sluit het aan bij mijn overtuiging dat toegankelijk onderwijs een basisvoorwaarde is. Ik vind het belangrijk dat onze school actief met het verdrag werkt, omdat we daarmee drempels wegnemen die studenten anders onnodig belemmeren. Waarden die ik hierin leidend vind zijn gelijkwaardigheid, eigenaarschap en samenwerken met studenten in plaats van voor hen. De grootste uitdaging zit volgens mij in bewustwording: toegankelijkheid gaat iedereen aan. Tegelijkertijd liggen er juist kansen in klein en praktisch beginnen.

Lees hier het volledige interview >

JOBmbo ziet duidelijke kansen die elke school direct kan benutten. Een belangrijke stap is het beter informeren van studenten over de mogelijkheden binnen passend onderwijs. Daarom ontwikkelde JOBmbo samen met de MBO Raad, OCW en ECIO een toegankelijke handreiking passend onderwijs, inclusief explainervideo. Deze bieden studenten een helder overzicht van hun rechten: van kennismaking tot examens.

Die commitment mag niet blijven hangen in beleidsdocumenten. Het succes van inclusie begint bij samenwerken met studenten. JOBmbo zegt het kort maar krachtig: “Praat niet over, maar mét studenten.” Hun ervaringen vormen de basis voor verbeteringen, van beleid tot praktijk. Het vraagt om eigenaarschap in alle lagen van de school: bestuurders, docenten en studenten. “Betrokkenheid moet gefaciliteerd worden. Alleen dan kunnen veranderingen echt wortelen.”

Volgens JOBmbo is het essentieel dat scholen zich uitspreken over het VN-verdrag en actief laten zien hoe zij eraan werken. “Een school moet vanzelfsprekend toegankelijk zijn,” benadrukken ze. “Door het verdrag serieus te implementeren, laat je als instelling zien dat álle studenten meetellen. Dat is een krachtig signaal.”

Hoe breng je het VN-verdrag Handicap echt tot leven in het mbo? JOBmbo, de landelijke jongerenorganisatie voor mbo-studenten, is daar glashelder over: door studenten actief te betrekken, open te communiceren én te durven handelen. In een inspirerend gesprek delen zij hun visie op wat er nú nodig is om scholen inclusiever te maken.

In een gesprek met JOBmbo, delen zij hun visie en motivatie voor de implementatie van het VN-verdrag Handicap in het mbo. Ze gaan in op de kansen en uitdagingen bij het vertalen van beleid naar praktijk, en hoe samenwerking tussen studenten, onderwijsinstellingen en beleidsmakers essentieel is. Laat je inspireren door hun ideeën voor concrete stappen die elke school morgen al kan zetten om inclusie te bevorderen en gelijke kansen voor alle studenten te creëren.

Lees hier meer over de aanpak van toegankelijkheid van de HAN >>

Om de inclusieve ambities te realiseren werkt de HAN met een multidisciplinair Expertteam Digitale Toegankelijkheid, waarin HRM, ICT, communicatie, onderwijs en studentenbeleid samenwerken, aangevuld met lector Eric Velleman. Ook het lectoraat Inclusive Digital Design & Engineering draagt bij via onderzoek en co-creatie aan oplossingen voor inclusief digitaal ontwerp. Deze samenwerking leidt tot praktische tools, trainingen en adviezen en laat zien hoe collega’s en studenten binnen de HAN gezamenlijk initiatieven ontwikkelen die daadwerkelijk het verschil maken.

Het uitvoeringskader digitale toegankelijkheid biedt concrete richtlijnen voor iedereen die betrokken is bij de ontwikkeling en uitvoering van digitaal onderwijs. Ook flexibilisering krijgt veel aandacht: studenten krijgen meer regie over tempo, volgorde en keuzes binnen hun leerroute, waardoor persoonlijke omstandigheden beter kunnen worden afgestemd op het onderwijs. Daarnaast ondersteunt de HAN studenten en medewerkers met diverse hulpmiddelen zoals Claroread, SpeakSee, Novastar, Dragon en geïntegreerde voorleesfuncties in digitale toetsplatforms.

De HAN zet stevig in op inclusiviteit met de ondertekening van de intentieverklaring van het VN-verdrag Handicap (2023) en de ambities in het Koersbeeld 2022–2028. Daarbij ligt de focus op toegankelijke communicatie, bewustwording onder medewerkers en het verbeteren van fysieke en digitale toegankelijkheid. Het studentenwelzijnswiel fungeert als handelingskader voor het beleid rondom studeren met bijzondere omstandigheden. Vanuit het sociale model werkt de HAN aan het wegnemen van belemmeringen, in nauwe samenwerking tussen studenten, begeleiders, examencommissies en ondersteunende experts.

Lees hier het volledige interview >

Het netwerk werkt landelijk aan communitybuilding, kennisdeling en belangenbehartiging door ervaringen te verzamelen en deze te verbinden met beleidsmakers en universiteiten. Via bijeenkomsten, peer support en samenwerking met organisaties zoals ECIO en Ieder(in) brengen zij bottom-up signalen naar boven die bijdragen aan structurele verandering. Hun missie: een academische omgeving waarin toegankelijkheid vanzelfsprekend is en waar studenten en medewerkers niet hoeven uit te leggen waarom ze ondersteuning nodig hebben.

In de praktijk ervaren studenten en medewerkers talrijke drempels: van fysieke ontoegankelijkheid tot onduidelijke informatie, gebrek aan digitale toegankelijkheid en onvoldoende ruimte voor maatwerk. De voorbeelden laten zien hoe structurele knelpunten leiden tot extra stress en ongelijkheid, terwijl juist eenvoudige oplossingen vaak binnen handbereik liggen. Accessible Academia benadrukt het belang van luisteren naar ervaringsdeskundigen, het normaliseren van flexibiliteit en het serieus nemen van signalen om onderwijs écht inclusief te maken.

We spraken met betrokken leden van Accessible Academia, een landelijk netwerk dat de stem van studenten en medewerkers met een onder-steuningsbehoefte bundelt. Hun ervaringen schetsen een duidelijk beeld: structurele toegankelijkheid in het hoger onderwijs blijft achter.

Beleidsniveau
Accessible Academia laat zien dat structurele toegankelijkheid in het hoger onderwijs nog sterk achterloopt. Studenten en medewerkers zijn vaak afhankelijk van losse aanpassingen, wisselend beleid en bureaucratische procedures. De organisatie pleit daarom voor een cultuur waarin toegankelijkheid niet langer een gunst is, maar een recht dat universiteiten institutioneel verankeren. Heldere verantwoordelijkheden, beter zichtbare regelingen en vooraf ingebouwde flexibiliteit zijn volgens hen noodzakelijk om sociale veiligheid én gelijke kansen te waarborgen.